Łukawiec to wieś położona w Dolinie Wisłoka na wysokości 200 m n.p.m. Znajduje się 14 km od centrum Rzeszowa (w kierunku północno-wschodnim), natomiast administracyjnie należy do gminy Trzebownisko. Miejscowość jest rozciągnięta na przestrzeni 8 km wzdłuż drogi powiatowej, a na jej terenie mieszka 2 255 osób, w tym 1 225 kobiet i 1 130 mężczyzn (stan na rok 2015).
Łukawiec rozwinął się na czarnej urodzajnej ziemi, po prawej stronie łuku rzeki Wisłok i prawdopodobnie od tego zagięcia zawdzięcza swoją nazwę. Ma klasyczną strukturę wsi ulicówki, która charakteryzuje się zwartą zabudową po obu stronach drogi. Został lokowany w 1409 r. na prawie niemieckim przez Jana Feliksa Rzeszowskiego, syna Jana Pakosławica – założyciela rodu Rzeszowskich, któremu w 1354 r. król Kazimierz Wielki ofiarował Rzeszów i okolicę na 30 mil objazdu za służbę Ojczyźnie. Później przeszedł w ręce rodu Pileckich herbu Leliwa – w 1518 r. Jan Pilecki wykupił prawa dziedziczne do okolicznych miejscowości od Andrzeja Rzeszowskiego z Przybyszówki. Kolejnymi właścicielami tych terenów były następujące rody: Kostków, Lubomirskich, Morskich, Potockich i Jędrzejowiczów.
W 1241, 1258, 1287, 1502, 1524 i 1624 r. przez obszar obecnej gminy Trzebownisko przewijały się hordy tatarskie, które pozostawiały za sobą ogromne spustoszenia. Z kolei w 1458 r. miał miejsce najazd wojewody wołoskiego Stefana. Niewątpliwie Łukawiec największe straty poniósł w 1608 r. z rąk Stanisława Stadnickiego, zwanego Diabłem Łańcuckim, który najeżdżał i niszczył majątki i wsie należące ówcześnie do Anny i Łukasza Opalińskich. Swój ślad pozostawiły także ataki Kozaków (rok 1646) i Szwedów (lata 1702-1709).
W 1772 r. w wyniku pierwszego rozbioru Polski ziemie należące dzisiaj do gminy Trzebownisko zostały zajęte przez wojska austriackie. Dla mieszkańców tych terenów oznaczało to początek długiego okresu niewoli, który trwał aż do 1918 roku. Podczas I wojny światowej nie toczyły się tutaj większe walki, chociaż ziemie te przechodziły z rąk austriackich do rosyjskich i na odwrót. Do poszczególnych wsi przyjeżdżali żołnierze i zbierali świadczenia dla wojska w postaci zboża, ziemniaków oraz zwierząt. Karą za sprzeciwienie się ich woli było pobicie.
9 września 1939 r. Niemcy wkroczyli do Rzeszowa i zmienili jego nazwę na Reichshof, a następnie zorganizowali własną administrację cywilną, policyjną i wojskową. Okupant wprowadził rządy terroru, oczekiwał bezwzględnego posłuszeństwa i nie tolerował żadnej formy buntu wobec realizowanej polityki. 1 sierpnia 1944 r. teren gminy Trzebownisko został wyzwolony przez żołnierzy radzieckich.
Od momentu zakończenia II wojny światowej Łukawiec sukcesywnie rozwija swoją infrastrukturę. Obecnie na jego terenie znajdują się trzy Domy Ludowe, Ośrodek Zdrowia, filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Trzebownisku oraz Zespół Szkół, w skład którego wchodzi Przedszkole, Szkoła Podstawowa i Gimnazjum.
Życie religijne mieszkańców jest skupione wokół dwóch kościołów, które są zlokalizowane w dwóch częściach wsi. Parafia pw. Miłosierdzia Bożego została erygowana 21.07.1978 r. przez ks. bp. Ignacego Tokarczuka, a jej obecnym proboszczem jest ks. Marek Chorzępa (strona parafii). Natomiast parafia pw. św. Apostołów Piotra i Pawła została utworzona 18.08.2001 r. na mocy decyzji ks. bp. Kazimierza Górnego, który opiekę nad nią powierzył ks. Jerzemu Kowalowi.
Od ponad stu lat o bezpieczeństwo wsi i jej okolic dbają druhowie z Ochotniczej Straży Pożarnej. Prężnie działają dwa Koła Gospodyń Wiejskich, których głównych zadaniem jest propagowanie tradycji i obyczajów naszych przodków. W 2005 roku po 20 latach został reaktywowany klub piłkarski pod nazwą Łukawski Klub Sportowy (ŁKS). Od 2006 r. działa zespół „Łukawianie”, w którego repertuarze znajdują się piosenki biesiadne i okoliczne.
W Łukawcu znajdują się atrakcyjne miejsca pod zabudowę, czego dowodem jest osiedle domków jednorodzinnych, które powstało w ostatnich latach. Połączenie z Rzeszowem zapewnia Międzygminna Komunikacja Samochodowa za pośrednictwem linii autobusowej nr 221. Rozkład jazdy jest dostępny na stronie: www.zgpks.rzeszow.pl.
Źródła:
- Andrzej Rurak „Ludność gminy Trzebownisko ongiś i dziś”
- Wiesław Sierżęga „W gminie Trzebownisko”
- Jan Maria Sochocki OFM Cap. „Terliczka – pradzieje, historia i czas dzisiejszy”